Ostoje i remizy leśne oraz inne obszary cenne przyrodniczo na terenie Gminy Czechowice-Dziedzice
Lasy i grunty leśne gminy Czechowice-Dziedzice zajmują ok. 966 ha, co stanowi 14% jej powierzchni. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa zajmują powierzchnię ok. 888 ha, lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa ok. 78 ha.
Wśród zbiorowisk leśnych dominują bory sosnowe: bagienny bór trzcinnikowy (Calamagrostio villosae-Pinetum), śródlądowy bór wilgotny (Molinio-Pinetum), bór bagienny (Vaccinio uliginosi-Pinetum), związane z siedliskami wilgotnymi i bagiennymi (najlepiej zachowane fragmenty borów tego typu, otaczające obszar torfowiska ROTUZ objęte są ochroną rezerwatową) oraz bór mieszany (Pino-Quercetum) który występuje w miejscach suchszych na pozostałym obszarze. Mniejsze fragmenty kompleksów leśnych zajmują drzewostany liściaste: grądy (fragmenty zdegradowanego grądu z udziałem grabu i dębu) oraz zadrzewienia sosnowo-świerkowe i występują głównie w południowej części gminy. Są to np. kompleks leśny między Zbijowem i Świerkowicami, czy płaty buczyny karpackiej (np. kompleks – uroczysko PODRAJ wraz z fragmentami lasu mieszanego z dębem, brzozą, sosną i świerkiem). Lasy łęgowe występują w miejscach o dużym uwilgotnieniu i wzdłuż cieków wodnych. Należą do nich lasy łęgowe (Fraxino-Ulmetum) (stwierdzone np. na terenie remizy leśnej BAŻANIEC w rejonie ul. Zamkowej w Czechowicach Dolnych), fragmenty łęgów topolowo-wierzbowych (Salici-Populetum) (zachowane częściowo w dolinie Wisły) oraz zarośla wierzbowe – wikliny nadrzeczne (Salicetum triandro-viminalis) tworzone przez wierzbę białą, trójpręcikową i wiciową (w większości takie naturalne, bądź sztuczne zarośla zajmują brzegi cieków mniejszych rzek, często zastępując łęgi topolowo-wierzbowe). W mieście zachowały się różnej wielkości remizy (wyspy) leśne. Jeden z większych kompleksów znajduje się w północno-zachodniej części miasta (okolice Zabrzega). W drzewostanie dominuje tu sosna Pinus sylvestris, której w wielu miejscach towarzyszy świerk Picea abies, w różnych, zazwyczaj niższych klasach wieku (40 -80 lat). W najstarszych wiekowo drzewostanach, zajmujących mniejsze powierzchnie, sosna osiąga wiek 120-140 lat. Drzewostan uzupełniają gatunki liściaste: brzoza brodawkowata Betula pendula i dąb szypułkowy Quercus robur oraz rzadziej olsza czarna Alnus glutinosa i modrzew Larix decidua.
Większość lasów pozostaje w administracji Lasów Państwowych – Nadleśnictwo Bielsko. Lasy Nadleśnictwa Bielsko zaliczone są w całości do I grupy lasów ochronnych (lasy glebochronne, wodochronne, nasienne i leżące w granicach adm. miast). Wszystkie drzewostany znajdują się pod wpływem ujemnego oddziaływania emisji przemysłowych, i jako takie, w całości zaliczone są do II strefy uszkodzeń. Ponadto całość lasów nadleśnictwa zakwalifikowano do II kategorii zagrożenia pożarowego. Niekorzystnym zjawiskiem w lasach Nadleśnictwa było obserwowane od kilkunastu lat osłabienie i zamieranie drzewostanów świerkowych. W związku z tym od wielu lat realizowana jest stopniowa przebudowa drzewostanów uszkodzonych w wyniku zanieczyszczenia środowiska, oraz tych, których składy gatunkowe nie były i nie są w pełni zgodne z warunkami siedliskowymi. Pozwala to na odtwarzanie stabilnych ekosystemów leśnych.
Od kilku lat na terenie całej Polski wdrażany jest Program Zwiększania Lesistości Kraju. Wdrażanie tego programu jest utrudnione ze względu na problemy rozgraniczenia geodezyjnego gruntów porolnych, przydatnych do zalesiania, znajdujących się w zarządzie Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, co uniemożliwia ich przejęcie przez Lasy Państwowe, niezbyt duże zainteresowanie zalesianiem właścicieli gruntów rolniczych, ograniczone środki finansowe przewidziane w budżecie Państwa na refundację kosztów zalesień gruntów porolnych będących własnością prywatną (zgodnie z ustawą o lasach).
W opracowanej na zlecenie Urzędu Miejskiego w Czechowicach-Dziedzicach AKTUALIZACJI WALORYZACJI PRZYRODNICZEJ GMINY CZECHOWICE-DZIEDZICE (etap II) wskazano obszary o najwyższych walorach przyrodniczych znajdujące się na obszarze gminy, w tym tereny predysponowane do objęcia ochroną poprzez ustanowienie obszarów prawnie chronionych.
Obszary te zostały również wprowadzone do sporządzanego projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czechowice-Dziedzice, jako obszary proponowane do objęcia ochroną.
Do obszarów tych należą:
Do objęcia ochroną prawną proponowany jest obszar obejmujący dolinę Wisły oraz stawy znajdujące się w północno-wschodniej części gminy (stawy Dębina).
Obszar ten wyróżnia się pod względem krajobrazowym i posiada szereg walorów przyrodniczych. Ze względu na położenie Doliny Wisły na pograniczu gmin Czechowice-Dziedzice i Goczałkowice-Zdrój właściwa byłaby inicjatywa wojewody dla ustanowienia w/w formy ochrony przyrody, obejmującej przyrodniczo cenne obszary po obu stronach Wisły.
Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa.
Proponowany do ochrony w ramach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego rozległy obszar obejmuje stawy wraz z groblami i fragmentami dolin Iłownicy i Jasienicy.
Objęcie ochroną jest wnioskowane ze względu na występowanie na danym obszarze okazałych dębów, rzadkich gatunków roślin (m. in. łączenia baldaszkowatego i zanokcicy skalnej), oraz interesujących zbiorowisk roślinności nadwodnej, łąk w otoczeniu stawów, zarośli wiklinowych oraz łęgów wierzbowo-topolowych. Tereny te są miejscem żerowania wielu ptaków wodnych i wodno-błotnych. Obszar w całości charakteryzuje się wysokim poziomem atrakcyjności pod względem krajobrazowym, dla którego proponowaną formą ochrony jest utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.
Ustanowienie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego następuje w drodze uchwały rady gminy.
Proponowany do ochrony w ramach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego obszar składa się ze stawów „Dworskich” wraz z częścią Doliny Białej.
Stawy te stanowią fragment korytarza ekologicznego, który łączy większe zbiorniki wodne z Jeziorem Goczałkowickim. Występujące na danym terenie groble stanowią miejsce lęgowe szeregu ptaków śpiewających i wodnych, ze względu na występowanie na nich drzew oraz trzcinowisk.
Ustanowienie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego następuje w drodze uchwały rady gminy.
Proponowany do ochrony w ramach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego obszar obejmuje remizę leśną „Bażaniec”, zabytkowy park wraz z zespołem pałacowo-parkowym i podworskim oraz fragment doliny wraz ze stawami, zamykającej cały obszar od strony północno-zachodniej.
Miejsce to stanowi schronienie dla wielu gatunków zwierząt. Las łęgowy został wykształcony w sposób płatowy, jest on miejscem występowania bogatego stanowiska skrzypu olbrzymiego. Występują tutaj również następujące rośliny chronione: konwalia, kalina i bluszcz pospolity.
Ustanowienie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego następuje w drodze uchwały rady gminy.
Proponowany do ochrony w ramach obszaru chronionego krajobrazu teren obejmuje las na terenie Podraju.
Las „Podraj” położony jest na wzniesieniu. W jego skład wchodzi kilka typów drzewostanów: buczyny, lasu mieszanego i łęgu olchowego.
Na południe od lasu znajduje się dolina cieku wodnego o nazwie „Krzywa”, która jest obszarem odznaczającym się dużą różnorodnością siedliskową. Związane jest to z występowaniem na stosunkowo niewielkim obszarze kilku odrębnych biotopów. Na tym terenie występują podmokłe łąki ograniczone z obu stron niewielkimi ciekami wodnymi, na brzegach których rozciąga się wąski pas zadrzewień (cześć północna). Innymi rodzajami występujących tam biotopów są niewielkie akweny otoczone starodrzewem, a także występujący w ich sąsiedztwie zwarty kompleks lasów grądowych (część południowo-wschodnia).
Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa.
Proponowany do ochrony w ramach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego obszar obejmuje kompleks składający się ze stawów, drobnych lasów i zadrzewień położonych w głęboko wciętej dolinie.
Występujące tam niewielkie akweny wodne są zazwyczaj zarośnięte i stanowią miejsce bytowania licznych populacji różnego rodzaju płazów i ptaków. Nad brzegami zbiorników żyją ryjówki aksamitne i karczowniki wodno-błotne.
Ustanowienie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego następuje w drodze uchwały rady gminy.
Zabrzeski las, ze względu na zajmowaną powierzchnię oraz sąsiedztwo
ze Zbiornikiem Goczałkowickim, stanowi ważne biocentrum o randze ponadlokalnej i z tego względu posiada ponadprzeciętne walory przyrodnicze.
