Walory przyrodnicze Gminy Czechowice-Dziedzice

Gmina Czechowice-Dziedzice położona jest w południowej części Polski, w Kotlinie Oświęcimskiej, w obrębie zapadliska przedkarpackiego, na styku dwóch jednostek fizyczno-geograficznych – Doliny Górnej Wisły i Pogórza Śląskiego. Obejmuje fragmenty Wysoczyzn Przykarpackich (Międzyrzeckiej i Wilamowickiej). Jej naturalne granice stanowią głównie rzeki i zbiorniki wodne – od wschodu Biała, północy Wisła, a północnego-zachodu Jezioro Goczałkowickie. Najwyższy punkt ma wysokość 312,2 m n.p.m., najniższy 239 m n.p.m.

Zgodnie z podziałem administracyjnym Gmina Czechowice-Dziedzice leży w południowej części województwa śląskiego w powiecie bielskim. Obszar miejski stanowi 32,9 km kw. (miasto Czechowice-Dziedzice), natomiast wiejski 33,1 km kw. (sołectwa Bronów, Ligota, Zabrzeg). Klimat charakterystyczny dla tego obszaru to strefa przejściowa pomiędzy klimatem kontynentalnym, a oceanicznym. Średnia temperatura roczna wynosi 8 st. C, a średnia suma opadów rocznych 840 mm. Jeżeli chodzi o podział geobotaniczny, dokonany ze względu na zróżnicowanie szaty roślinnej gmina należy do prowincji niżowo-wyżynnej, środkowoeuropejskiej, działu bałtyckiego, poddziału – pas kotlin podgórskich, krainy – Kotlina Sandomierska, okręgu – oświęcimskiego (Kotlina Oświęcimska).

Największy udział (40%) w powierzchni gminy mają tereny rolne tj. pola uprawne, pastwiska, kompleksy łąk, sady oraz gospodarstwa ogrodnicze. 31% stanowią tereny zabudowane (mieszkalne, przemysłowe i komunikacyjne). Wysoki udział (16%) mają również lasy (największe kompleksy w okolicach Zabrzega, Świerkowic i Podraja). 7% stanowią cieki i zbiorniki wodne (rzeki Wisła, Biała, Iłownica, Wapienica, Jasienica, potoki, stawy hodowlane oraz fragment Jeziora Goczałkowickiego). Zieleń miejska stanowi 6% powierzchni gminy (parki i liczne zieleńce, zieleń osiedlowa, obszary i tereny sportowo-rekreacyjne, cmentarze, zieleń przykościelna oraz zieleń izolacyjna).

Lasy gminy Czechowice-Dziedzice stanowiące własność Skarbu Państwa zajmują powierzchnię około 888 ha, natomiast nie stanowiące własności Skarby Państwa około 78 ha. Większość lasów należy do lasów Nadleśnictwa Bielsko. Należą tutaj objęty ochroną obszar torfowisk Rotuz, kompleks leśny miedzy Zbijowem, a Świerkowicami, uroczysko Podraj, remiza leśna Bażaniec oraz lasy w Zabrzegu. Wśród zbiorowisk leśnych dominują bory sosnowe (bagienny bór trzcinnikowy, śródlądowy bór wilgotny, bór bagienny), bory mieszane, grądy (dominacja dębu i grab), lasy łęgowe (na terenach podmokłych), łęgi topolowo-wierzbowe oraz zarośla wierzbowe (wikliny nadrzeczne).

Czechowice-Dziedzice otaczają dwie doliny rzeczne: Dolina Wisły na północy oraz Dolina Białej na wschodzie. Przepływające przez gminę mniejsze rzeki i potoki to Iłownica, Wapienica, Jasienica, Świerkówka, Borówka i Wałówka. Większość koryt rzecznych jest obecnie uregulowana są jednak miejsca, głównie jeśli chodzi o mniejsze potoki i cieki wodne, gdzie tworzą się starorzecza, bogate w rzadko spotykane gatunki roślin, niezwykle cenne przyrodniczo. Na terenie gminy występują również liczne stawy w tym stawy Sokoły, Hałcnowiec i Brożyska.

Na terenie gminy znajduje się kilka miejsc bardzo cennych przyrodniczo. Przede wszystkim jest to znajdujący się na pograniczu gmin Czechowice-Dziedzice i Chybie rezerwat Rotuz- jedyny na terenie województwa śląskiego rezerwat torfowiskowy, Stawy Sokoły i Hałcnowiec, Kolonia Żebracz, remiza leśna Bażaniec, Remiza leśna Podraj oraz łąki i stawy Krzywa, kompleks stawów Brożyska, kompleks leśny w Zabrzegu, Czechowicka Dolina Jaskrów, Dolina Potoku Czechowickiego oraz obszar NATURA 2000 PLB240001 DOLINA GÓRNEJ WISŁY. W bezpośrednim sąsiedztwie gminy znajduje się obszar NATURA 2000 PLH 240039 Zbiornik Goczałkowicki – Ujście Wisły i Bajerki. Bardzo cenne przyrodniczo są nie tylko miejsca na terenie gminy ale również znajdujące się tu pomniki przyrody. Jest ich obecnie 24 i należą tu drzewa gatunków tj. dąb szypułkowy, grab pospolity, wiąz szypułkowy oraz lipa drobnolistna.

Zieleń miejska, pomimo, że nie jest tworem naturalnym tylko stworzonym ręką człowieka stanowi bardzo ważny element przyrodniczy gminy oraz pełni w niej ważną rolę. Należą do niej parki, zieleńce, zieleń osiedlowa, ogrody, obszary i obiekty sportowo-rekreacyjne, cmentarze, zieleń przykościelna oraz zieleń izolacyjna. Największe powierzchnie zieleni miejskiej stanowią parki, usytuowane w różnych punktach gminy: park przypałacowy przy ul. Zamkowej, park przyklasztorny przy kościele pw. Św. Andrzeja Boboli, park dworski na terenie dzielnicy Kolonia, park miejski na Osiedlu Lesisko oraz zielona wyspa przy kościele pw. NMP Królowej Polski w bezpośrednim sąsiedztwie Urzędu Miejskiego.

Cmentarze znajdujące się na terenie miasta – cmentarz przy kościele pw. NMP Wspomożenia Wiernych oraz kościele pw. Św. Katarzyny – stanowią również miejsca gdzie spotykamy skupiska drzew i krzewów tj. lipy, cyprysiki czy świerki kłujące. Do terenów zieleni zaliczamy również zieleń obiektów sportowych m.in. stadionu miejskiego oraz stadionu im. Henryka Puzonia w Zabrzegu.