CEE pielęgnuje aleję lipową i stawia ławki na wzgórzu zamkowym

Centrum Edukacji Ekologicznej w Czechowicach-Dziedzicach stale rozwija swoją działalność – w tym roku CEE zakupi kolejną infrastrukturę plenerową, m.in. ławki, stoły, kosze na śmieci i stojaki na rowery.

Nowa infrastruktura stanie na terenie wzgórza zamkowego. Dzięki niej mieszkańcy i turyści będą mogli zasiąść w cieniu zabytkowego drzewostanu alei lipowej i wieży widokowej, z widokiem na liczne, okoliczne, gminne zabytki przyrody i architektury.

Wszystko to dzięki pozyskiwanym środkom zewnętrznym i realizowanym projektom, w ramach których uda się również dokonać pielęgnacji zabytkowego drzewostanu oraz zrealizować zajęcia dla dzieci i młodzieży, a także uzupełnić i wykonać wystawy i ekspozycje w CEE, wydać przewodnik, zbudować stronę internetową i zakupić sprzęt niezbędny do prowadzenia zajęć z edukacji przyrodniczej i ekologicznej. A wszystko to tylko za pokrycie 10% wartości projektu i zakupionej infrastruktury z budżetu gminy i dzięki uzyskanemu wsparciu finansowemu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Na przełomie roku gmina Czechowice-Dziedzice uzyskała dofinansowanie zewnętrzne ze środków EFRR Program INTERREG V-A Polska – Słowacja 2014-2020 za pośrednictwem Euroregionu Beskidy dla mikroprojektu pn. „Między dwoma zamkami i dwiema wieżami – odkrywanie wspólnego dziedzictwa polsko-słowackiego” (oś priorytetowa: Ochrona i rozwój dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza; cel szczegółowy: Zwiększenie poziomu zrównoważonego wykorzystania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego przez odwiedzających i mieszkańców. Ochrona, rozwój i promowanie publicznych walorów turystycznych). Na sesji Rady Miejskiej, która odbyła się 26 stycznia br., wprowadzono zadanie do budżetu gminy, jednak działania mające na celu uzyskanie dofinansowania podjęto jeszcze w połowie ubiegłego roku. Pod koniec grudnia 2020 r. zabiegi te zostały zakończone sukcesem, a pozytywna decyzja Euroregionu Beskidy stała się faktem.

Projekt zakłada rewitalizację zabytkowej alei lip znajdującej się w Centrum Edukacji Ekologicznej polegającą na pielęgnacji drzewostanu oraz wyposażeniu przyległego tarasu widokowego w niezbędne elementy do odpoczynku i obserwacji obiektów dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego. Powstanie w ten sposób nowe miejsce odpoczynku wśród zabytkowych atrakcji.

W ramach projektu zaplanowano m.in. wykonanie cięć i zabiegów pielęgnacyjnych zabytkowej alei lip kandelabrowych, zlokalizowanej w Czechowicach-Dziedzicach przy ulicy Mikołaja Kopernika na terenie Centrum Edukacji Ekologicznej, stanowiącej gminny pomnik przyrody oraz zakup elementów tzw. małej infrastruktury, które staną na terenie wzgórza zamkowego w Centrum Edukacji Ekologicznej – ławek plenerowych (10 szt.), plenerowych koszy na śmieci (6 sztuk), donic plenerowych (6 sztuk), stojaków na rowery (6 sztuk 5-stanowiskowych stojaków, w sumie na 30 rowerów), kolejnych ławostołów plenerowych (6 sztuk, które uzupełnią stojące już przy CEE trzy sztuki ławostołów, zakupione podczas podobnego projektu realizowanego przez CEE w ubiegłym roku – w sumie przy CEE w ramach aktualnych projektów realizowanych przez biuro postawione zostanie 9 betonowo-drewnianych ławostołów, łącznie na 36 miejsc) i tablicy informacyjnej.

W listopadzie ubiegłego roku w CEE stanęły trzy nowe plenerowe stoły piknikowe z siedziskami, wykonane w ramach projektu „Zapraszamy w Beskidy. Stacjonarny punkt informacji i promocji turystycznej regionu”, również realizowanego przez CEE wraz z Wydziałem Strategii i Rozwoju Urzędu Miejskiego w Czechowicach-Dziedzicach. W ramach mikroprojektu, również współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Programu INTERREG V-A Republika Czeska – Polska 2014-2020 oraz z budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Beskidy, w CEE od sierpnia do grudnia 2020 r. powstał punkt obsługi ruchu turystycznego, wraz ze strefami odpoczynku. Punkt piknikowo-widokowy, położony w pobliżu parkingu, w cieniu lip kandelabrowych stanowiących część zabytkowej alei lipowej, jest właśnie jedną z takich stref. Na wiosnę, gdy tylko teren przy stołach się zazieleni, a skarpę nad ścieżką pokryje m.in. roślinność okrywowa i absorpcyjna, będzie można zobaczyć końcowy efekt realizacji zadania. Budowa i doposażanie Punktu Informacji Turystycznej zakończy się w listopadzie br. dzięki realizacji kolejnego projektu CEE pn. „Zapraszamy w Beskidy. Stacjonarny punkt informacji i promocji turystycznej regionu”, w ramach którego przewidziano ponadto m.in. kilka przedsięwzięć plenerowych o charakterze promocyjnym na terenie CEE, skierowanych do turystów i mieszkańców.

Nowa infrastruktura utrzymywana jest w konwencji ekologicznej, dopasowanej optycznie i stylistycznie do terenu i budynku edukacyjnego CEE – bryły wolnostojących urządzeń plenerowych są trwałe, stabilne i bezpieczne, a materiałami dominującymi są surowy beton (z zastosowaniem naturalnego, płukanego kruszywa), drewno o naturalnych odcieniach oraz stal. Elementy tzw. małej architektury są osadzone wyłącznie napowierzchniowo, bez ingerencji w grunt, fundamentów czy kotwienia, jednak ich gabaryty oraz duży ciężar zapewniają możliwość bezpiecznego korzystania. Dodatkowo, bezpieczeństwa na terenie punktu strzegą kamery, w tym monitoring miejski, prowadzony 24 godziny na dobę przez Straż Miejską.

Warto pamiętać, że CEE to nie kolejny, miejski park – to teren zrenaturalizowany, który w przeważającej części terenu ma przypominać warunki naturalne i półdziką enklawę w środowisku śródmiejskim tak, by spacerując wzdłuż potoku i na wzgórzu zamkowym, wśród drzew i łąk, zapewniać jak największy kontakt z naturą. A że oznacza to czasem kontakt ze zwierzętami, owadami czy też konieczność zabrudzenia obuwia bądź wspięcia się po stromej skarpie, jest to tylko wartość tzw. dodana – wszak w lesie i na łące jest nie inaczej. W Centrum Edukacji Ekologicznej przewidziano miejsce dla różnych ekosystemów i środowisk, a wszystko to w celu promocji bioróżnorodności oraz edukacji ekologicznej i klimatycznej (wraz z krzewieniem walorów tzw. małej retencji, edukacją hydrologiczną i przeciwpowodziową). Cele te CEE realizuje m.in. na lekcjach dla dzieci i młodzieży oraz stacjonarnych i wyjazdowych warsztatach terenowych (m.in. dotyczące zasad zakładania i prowadzenia ogrodów przydomowych, projektowania i prowadzenia inwestycji z dbałością o tereny zielone, jak również np. zakładania ogrodów deszczowych i hydrofitowych wysp filtracyjnych), które – o ile uda się pozyskać kolejne dofinansowanie, tym razem z funduszy norweskich – zaplanowane są do realizacji już niebawem i będą skierowane również dla dorosłych mieszkańców gminy. Planuje się również organizację przedsięwzięć i akcji promocyjno-krajoznawczych o tematyce przyrodniczej i ekologicznej, podczas których całe rodziny będą mogły poznać bogactwo przyrodnicze gminy, a nawet pomagać je pielęgnować, wzbogacać i chronić.

Dzięki nowej infrastrukturze plenerowej, wykonanej w ramach ubiegłorocznego i tegorocznych projektów, licznie odwiedzający teren CEE mieszkańcy i turyści będą mogli – w trakcie spaceru – odpocząć w otoczeniu alei lipowej i ruin „zamku” Wilczków, z widokiem na inne okoliczne zabytki – zabytkowy dąb „Bartek”, kościół pw. św. Katarzyny i Pałac Kotulińskich. Tak duża koncentracja miejsc o dużym znaczeniu przyrodniczym i historycznym oraz wartości zabytkowej, która ma miejsce na czechowickim wzgórzu zamkowym i w jego najbliższym sąsiedztwie, jest ewenementem w skali gminy i okolicy, a fakt, że znajduje się w pobliżu ruchliwej drogi krajowej numer 1, łączącej południowe granice kraju z resztą Polski, dodatkowo wzmaga wartość pokazową i reprezentacyjną terenu CEE w skali gminy, a nawet regionu. Lokalizacja CEE w historycznym centrum Czechowic i miejscu, w którym rozpoczęły się dzieje miejscowości, a ponadto niemalże u podnóża Beskidów i przy głównej drodze wgłąb Euroregionu i jego atrakcji turystycznych, z rozległą panoramą na beskidzkie szczyty z wieży widokowej, w naturalny sposób predestynuje obiekt do pełnienia funkcji reprezentacyjnej i informacyjnej w zakresie gminnej, a nawet regionalnej turystyki. Wizyta w obiekcie, po zakończeniu realizowanych projektów, będzie doskonałą okazją do zapoznania się z walorami turystycznymi gminy i regionu, jak również do zaproszenia do eksploracji i zgłębiania ich rozlicznych atrakcji.

„Między dwoma zamkami i dwiema wieżami – odkrywanie wspólnego dziedzictwa polsko-słowackiego” to już trzeci projekt transgraniczny opracowany, zaplanowany i realizowany przez Centrum Edukacji Ekologicznej w ostatnim czasie, a drugi w tym roku. Dzięki współpracy z Wydziałem Strategii i Rozwoju udało się uzyskać na wszystkie te przedsięwzięcia dofinansowania zewnętrzna z Euroregionu Beskidy, dzięki któreym gmina ponosi oszczędności budżetowe w wysokości 90% wartości zakupionej infrastruktury i realizowanych przez CEE działań w ramach edukacji ekologicznej i przyrodniczej. Realizację projektu zaplanowano na okres od stycznia do października br. To ostatnia szansa na skorzystanie ze środków zewnętrznych z EFRR w ramach perspektywy 2014-2020. Wartość całkowita projektu to 58.794,00 EUR, uzyskane dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 49.974,90 EUR (85%), uzyskane dofinansowanie z budżetu państwa – 2.939,70 EUR (5%), wkład własny gminy – 5.879,40 EUR (10%). Projekt realizowany jest wspólnie z miastem partnerskim Rajec.

Zabytkowa aleja lip kandelabrowych stanowi jeden z pomników przyrody w Gminie Czechowice-Dziedzice, a nadanie drzewom właściwego, historycznego kształtu zwiększy atrakcyjność przyrodniczą i kulturową miejsca, zachęcając do wizyt mieszkańców i turystów, zwłaszcza w okresie efektownego kwitnienia lip (czerwiec/lipiec). Zabiegom zostało poddanych 20 drzew.

Aleja lipowa w Centrum Edukacji Ekologicznej jest wpisana do rejestru zabytków. Zabiegi będą polegać na utrzymaniu formowanego kształtu koron zabytkowych lip drobnolistnych w postaci tzw. kandelabrów i muszą być wykonane wczesną wiosną z uwagi na okres wegetacyjny. Cięcia pielęgnacyjne obejmą też usunięcie obumarłych i krótkorocznych pędów i muszą zostać wykonane przez wyspecjalizowany podmiot posiadający właściwe zezwolenia. Na realizację zadania CEE otrzymało zgodę konserwatora zabytków.

W ramach budowy Centrum Edukacji Ekologicznej, zakończonej w ubiegłym roku, nastąpiło częściowe odtworzenie alei lipowej poprzez jej uzupełnienie nasadzeniami 21 sztuk lipy drobnolistnej. Posadzone drzewa będą kształtowane w formę kandelabrów. Teraz, w związku z realizacją obecnego projektu, renowacji doczekało się 20 lip starodzrzewu zachowanego w obrębie alei. Po uzupełnieniu alei o nowe nasadzenia, teraz przyszła zatem pora na wypielęgnowanie starodrzewu. Dzięki wszystkim tym zabiegom aleja w końcu odzyska swój historyczny wygląd.

Aleja lipowa chroniona jest jako pomnik przyrody na mocy Uchwały Nr XXIII/136/96 Rady Miejskiej w Czechowicach-Dziedzicach z dnia 5 marca 1996 r. w sprawie uznania tworów przyrody żywej za pomnik przyrody. Niektóre ze starych drzew wykazują znaczne ubytki w pniach, w dalszym ciągu zachowują jednak żywotność i zabytkowy, historyczny charakter, stąd nie zachodzi potrzeba ich wymiany, prowadzona jest jednak systematyczna kontrola stanu zdrowotnego drzew. Prowadzone po koniec lutego br. zabiegi pielęgnacyjne są właśnie jej elementem.

Ponadto w ramach polsko-słowackiego projektu zakupione zostaną kolejne elementy ekspozycyjne w CEE do edukacji ekologiczno-przyrodniczej (m.in. stojaki ekspozycyjne i ścianki prezentacyjne), jak również zestawy fotograficzne do realizacji zajęć z fotografii przyrodniczej, a przy okazji wykonana zostanie wystawa fotograficzna. W ramach działań tzw. miękkich i edukacji ekologicznej, w ramach projektu zrealizowane zostaną transgraniczne warsztaty przyrodnicze dla dzieci polskich i słowackich. Zaplanowano ponadto niezbędne działania promocyjne projektu, w tym m.in. artykuły prasowe, wykonanie słowackiej wersji internetowej informacji turystycznej gminy, jak również wydanie przewodnika po wzgórzu zamkowym i Dolinie Potoku Czechowickiego. Działania w ramach projektu już są realizowane i potrwają do końca października br.

Jak wspomniano, projekt realizowany jest przez Urząd Miejski – biuro Centrum Edukacji Ekologicznej wspólnie z Wydziałem Strategii i Rozwoju – i pozwoli na uzupełnienie i sfinansowanie infrastruktury terenowej CEE, która służyć będzie mieszkańcom i turystom. Działania miękkie uzupełniają bieżącą działalność biura w ramach prowadzonej edukacji ekologicznej i przyrodniczej, przeznaczonej dla dzieci i młodzieży, jak również w zakresie utrzymania terenów wzgórza zamkowego Doliny Potoku Czechowickiego, obejmującej również zarówno utrzymywanie i poszerzanie infrastruktury terenowej, jak i terenów zieleni oraz drzewostanu.